Victor Frankl từng trải qua những tháng ngày khủng khiếp trong trại tập trung của Đức Quốc xã, bị giày vò cả về thể xác lẫn tâm hồn. Tuy nhiên trong những ngày khốn cùng nhất, ông vẫn giữ được cho mình thái độ sống lạc quan. Thậm chí còn truyền cảm hứng cho những người xung quanh thông qua liệu pháp ý nghĩa. Viktor Frankl tin rằng cuộc sống không bao giờ mất đi ý nghĩa ngay cả khi chúng ta phải chịu đựng đau khổ và phải đối mặt với cái chết.
Vị bác sĩ tâm lý tài năng
Viktor Emil Frankl sinh ra tại Áo vào ngày 26 tháng 3 năm 1905. Cha của ông là Gabriel Frankl – một nhân viên tốc ký. Sau đó đã trở thành giám đốc bộ phúc lợi xã hội của Chính phủ. Ngay từ bé, Viktor Frankl đã rất thông minh và hiếu kì, mới 4 tuổi ông đã ước mơ lớn lên sẽ trở thành một bác sĩ. Thời trung học Viktor Frankl nhiệt tình tham gia tổ chức công nhân xã hội thanh niên địa phương.
Ông rất hứng thú với môn tâm lý học, một phần vì ông thích tiếp xúc và trò chuyện với người khác. Viktor tốt nghiệp cấp 3 với bài luận xuất sắc “phân tích về triết gia Schopenhauer” được đăng trên tạp chí thế giới mục phân tích tâm lý. Thời gian theo học đại học y, Viktor Frankl đã đứng ra thành lập một trung tâm tư vấn miễn phí dành cho trẻ em tuổi dậy thì ở Viên và 6 thành phố khác tại nước Áo.
Ngoài ra ông còn làm việc với các phòng khám ở địa phương. Đến năm 1930, Viktor Frankl hoàn tất chương trình đào tạo bác sĩ y khoa và được mời vào chức phó giáo sư. Sau vài năm ông tiếp tục học về thần kinh học. Năm 1933, Viktor Frankl trở thành trưởng khoa phụ trách chương trình chăm sóc các bệnh nhân nữ có ý định tự tử tại một bệnh viện tâm thần.
Năm 1937, ông mở phòng mạch đầu tiên chuyên điều trị tâm thần và thần kinh. Một năm sau đó quân đội của Hitler đã tấn công vào Áo. Năm 1940, Frankl được giao chức giám đốc khoa thần kinh của bệnh viện Rothschild – bệnh viện duy nhất dành cho người Do Thái tại Viên trong suốt thời gian chính quyền Đức Quốc xã cai trị.
Thời gian này ông đã chuẩn đoán cho nhiều bệnh nhân, để giúp cho họ thoát cửa tử. Thời gian này chính quyền đang áp dụng luật xử tử đối với bệnh nhân bị tâm thần. Ngoài chữa bệnh, Viktor Frankl còn hăng hái viết sách. Trong thời gian làm bác sĩ tại bệnh viện Rothschild, ông bắt đầu viết cuốn sách nổi tiếng “Árztliche Seelsorge” dịch sang tiếng Anh là “The doctor & the Soul – bác sĩ và tâm hồn”.
Làm tất cả để vượt qua bi kịch
Sự tàn khốc của chính sách Do Thái đã thay đổi cuộc đời Viktor Frankl mãi mãi. Đầu năm 1942, ông làm đám cưới nhưng chỉ 9 tháng sau bản thân ông cùng với vợ, cha mẹ và người anh trai đều bị bắt giam, sau đó bị đưa đến trại tập trung ở Theresienstadt, tỉnh Bohemia. Không lâu sau cha của Viktor Frankl đã chết trong trại tập trung vì đói, còn mẹ và anh trai của ông bị giết ở trại Auschwitz vào năm 1944.
Ba năm sau, người vợ của ông cũng đã chết trong trại Bergen – Belsen. Chỉ có cô em gái Stella là may mắn sống sót vì cô đã di dân đến nước Úc trước khi bi kịch xảy ra. Khi Viktor Frankl được chuyển đến trại Auschwitz, bản thảo cuốn sách “bác sĩ và tâm hồn” của ông bị phát hiện và bị phá hủy. Ở trong trại tập trung, đứng giữa ranh giới sự sống và cái chết Viktor Frankl đã làm tất cả để được sống. Ông làm việc nhiều hơn để quản giáo không tra tấn, ông sống tử tế với bạn cùng trại hơn để thanh thản về tâm hồn.
Những lúc tuyệt vọng nhất, ông lấy cỏ cây hóa lá làm niềm vui, lấy chim muông làm bạn bè. Mỗi khi mệt và tuyệt vọng, Viktor Frankl lại nghĩ về cha mẹ và người vợ của mình (lúc này ông không biết họ đều đã qua đời). Cứ thế Frankl tồn tại trong một thế giới đầy chết chóc bằng cả nghị lực và niềm tin. Tuy vậy nhiều người khác thì không, họ đã chọn cách quyên sinh để giải thoát cho mình.
Tìm lại cuộc đời
Viktor Frankl bị chuyển đi thêm hai trại nữa trước khi được tự do và trở về Viên vào tháng 4/1945. Tuy nhiên, niềm vui chưa được bao lâu thì ông lại rơi vào tuyệt vọng khi biết được những người thân của mình đều đã qua đời. Nhờ sự trợ giúp của bạn bè và đồng nghiệp, Viktor Frankl đã dần lấy lại tinh thần. Sau đó ông trở lại công việc, làm giám đốc điều hành khoa thần kinh học của bệnh viện đa khoa Viên trong suốt 25 năm.
Trong thời gian này, ông cũng được mời thỉnh giảng tại nhiều trường đại học lớn. Năm 1938, Viktor Frankl tiếp tục học và nhận bằng tiến sĩ triết học. Luận án của ông được đánh giá rất cao, nó có tên là “thượng đế vô thức” là một khảo sát về mối liên hệ giữa tâm lý và tôn giáo. Cũng trong năm đó, Frankl được mời làm phó giáo sư thần kinh học và tâm thần học của đại học Viên.
Năm 1950, ông sáng lập và trở thành chủ tịch của tổ chức y học nước Áo về liệu pháp tâm lý. Sau khi chính thức trở thành giáo sư, Viktor Frankl càng trở nên nổi tiếng hơn. Ông đã được nhiều tổ chức cấp bằng tiến sĩ danh dự, chức vụ giáo sư danh dự và rất nhiều bằng khen, trong đó có cả giải Oscar do tổ chức tâm thần học Hoa Kỳ trao. Thậm chí ông còn được đề cử vào danh sách giải thưởng Nobel hòa bình.
Đi tìm lẽ sống
Mặc dù được sống tự do, tuy nhiên sâu trong tâm khảm, Viktor Frankl chưa bao giờ được an yên. Mỗi đêm đặt lưng xuống giường, ông không thể chợp mắt được bởi những ám ảnh quá khứ. Trải qua nhiều đêm suy nghĩ, Viktor Frankl quyết định làm điều gì đó cho tâm hồn mình thanh thản hơn. Cuối cùng, Viktor Frankl quyết định viết một cuốn sách, kể lại câu chuyện khủng khiếp mà ông đã trải qua trong trại tập trung. Đồng thời thuật lại quá trình vượt qua những giai đoạn khó khăn nhất trong cuộc đời.
Chỉ sau 9 ngày, cuốn sách “Man’s Search for Meaning” tựa tiếng việt là đi tìm lẽ sống đã ra đời, xuất bản lần đầu tiên vào năm 1946. “Đi tìm lẽ sống” giống như một cứu cánh nâng đỡ tinh thần con người, giúp mọi người có thể tìm thấy mục đích tồn tại của mình, từ đó cho họ một lý do để tiếp tục sống. Như Viktor Frankl từng nói: ông tin rằng con người ta không cần phải hạnh phúc thì mới sống được, một người có thể tiếp tục cuộc sống của mình nếu họ tìm được một lý do để bước tiếp.
“Đi tìm lẽ sống” được xem là một trong những cuốn sách kinh điển về tâm lý học, hàng chục triệu bản đã được bán ra chỉ sau một thời gian ngắn phát hành. Không chỉ thế, nó còn được dịch ra hàng chục thứ tiếng khác nhau. Có người nhận xét rằng đi tìm lẽ sống như một phương thuốc thần kỳ có thể vực dậy tinh thần của bạn trong những lúc bạn tuyệt vọng nhất.
“Liệu pháp ý nghĩa” của Viktor Frankl
Trong cuốn sách “Đi tìm lẽ sống”, Viktor Frankl đã đặc biệt giới thiệu thuật ngữ “logotherapy” (còn gọi là “liệu pháp ý nghĩa”). Đây là một hình thức trị liệu tâm lý đặc biệt mà ông đã tự mình phát triển thông qua những trải nghiệm của bản thân. Viktor Frankl tin rằng con người được thôi thúc bởi một thứ gọi là “khát vọng tìm ra ý nghĩa sống”.
Ông cho rằng cuộc sống có thể có ý nghĩa ngay cả trong những hoàn cảnh khốn khổ nhất và động lực sống lại đến từ việc khám phá ra ý nghĩa đó. Ông viết rằng: “Anh có thể tước đoạt tất cả của một người trừ một thứ, đó là sự tự do cuối cùng của họ, tự do lựa chọn tâm thái trước bất kỳ hoàn cảnh nào của cuộc đời”. Thực tế khi không còn cách nào để thay đổi hoàn cảnh, chúng ta buộc phải tự thay đổi chính mình.
Sau này người ta đã tiến hành thực nghiệm để chứng minh liệu pháp ý nghĩa có tác dụng. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng những điều ý nghĩa trong cuộc sống có mối liên hệ với sức khỏe tinh thần của con người. Kiến thức này có thể được áp dụng để điều trị các chứng ám ảnh, tội lỗi, đau buồn cũng như các chứng tâm thần phân liệt, trầm cảm, lạm dùng chất kích thích, căng thẳng sau chấn thương.
Những năm cuối đời
Trong thời gian cuốn sách “Đi tìm lẽ sống” ra đời, Viktor Frankl cũng có được niềm vui mới khi gặp một phụ tá ở phòng mổ tên là Eleonore Schwindt (thường được gọi là Elly). Dù nhỏ hơn Viktor Frankl rất nhiều tuổi nhưng chính Elly đã cho ông can đảm để xây dựng lại tất cả từ con số 0. Họ cưới nhau vào năm 1947 và có một bé gái sinh vào tháng 12 năm đó. Sau này Viktor Frankl tiếp tục giảng dạy tại trường đại học Viên cho đến năm 1990, khi ông đã 85 tuổi.
Năm 1992, bạn bè và gia đình đã thành lập học viện Viktor Frankl để tôn vinh và ghi nhớ những thành quả, cống hiến của ông. Trong suốt cuộc đời mình, Viktor Frankl đã viết tổng cộng 32 cuốn sách, được dịch ra 27 ngôn ngữ khác nhau. Năm 1995, ông đã hoàn thành cuốn hồi ký của mình. Hai năm sau, ông xuất bản cuốn sách cuối cùng mang tên “Con người đi tìm ý nghĩa tối hậu của mình” – “Man’s Search for Ultimate Meaning”.
Cuối cùng hành trình đi tìm lẽ sống của Viktor Frankl đã chính thức khép lại vào ngày 2 tháng 9 năm 1997. Ông qua đời vì bệnh trụy tim. Đối với nhiều người, Viktor Frankl vẫn mãi tồn tại vì những bài học ý nghĩa về cuộc sống mà ông tạo ra vẫn luôn hiện diện.